Zachowasz, ale co?

utworzone przez | maj 16, 2025 | Egzegezy, Teologia biblijna

Historyczny spór

Psalm 12:5-7

5. Ze względu na ucisk ubogich i jęk nędzarzy teraz powstanę – mówi PAN – zapewnię bezpieczeństwo temu, na kogo zastawiają sidła.

6. Słowa PANA to słowa czyste jak srebro wypróbowane w ziemnym tyglu, siedmiokrotnie oczyszczone.

7. Ty, PANIE, zachowasz ich, będziesz ich strzegł od tego pokolenia aż na wieki.

Osią sporu między tłumaczami, komentatorami i wykładowcami Słowa Bożego jest werset 7. Czytamy w nim o zachowaniu przez Boga „ich”. Pytanie jednak pozostaje otwarte, kogo konkretnie Bóg zachowa od złego pokolenia? Czy chodzi o

  • słowa?
  • ubogich nędzarzy?
  • a może o słowa i ubogich nędzarzy?

Kwestia sporna ma bardzo duży wpływ na współczesne debaty teologiczne. Pomijając niekwestionowaną w środowiskach ortodoksji kalwińskiej doktrynę wytrwania świętych (wszyscy zbawieni i powołani dotrą do nieba), walka rozgrywa się o czystość tekstu Biblijnego. Spór toczy się pomiędzy pobożnymi wyznawcami opatrznościowego zachowania Słowa Bożego (po której to stronie się opowiadamy), a racjonalistami, którzy swoje przekonania opierają o XVIII wieczny sceptycyzm (pozycję potępiamy).

Precyzując zagadnienie: jeśli Bóg obiecał zachować jedynie ubogich jedynie, Psalm 12 nie może i nie powinien być używany na poparcie opatrznościowego zachowania czystości Słowa Bożego a racjonaliści muszą mieć rację – kościół nigdy nie miał i mieć nie będzie dostępnego do użycia, czystego Słowa Bożego a jedynie zanieczyszczony wyrób „Bibliopodobny”.

Rozważmy argumenty racjonalistów.

Zarzut racjonalistów

Doktor James White, będąc obrońcą eklektycznej, 28 z kolei, ulepszonej, poprawionej i nigdy wcześniej nieznanej Kościołowi wersji tekstu Nestle Alanda, stara się odrzucić koncepcję opatrznościowego zachowania Świętego Tekstu przez Boga, wprowadzając tym samym na scenę ludzki racjonalizm. Aby to osiągnąć White jest zmuszony do obalenia każdego argumentu Pisma Świętego przemawiającego przeciw preferowanej przez niego pozycji a potwierdzającego Bożą opatrzność.

„Chociaż King James Onlyists i używają Psalmu 12:6-7 jako dowodu na to, że Bóg zachowuje tekst Pisma Świętego w żadnym innym tłumaczeniu niż jego angielskie tłumaczenie, mianowicie Authorized Version, tekst ten w rzeczywistości nie mówi o zachowaniu Pisma Świętego w ogóle – a tym bardziej czcigodnego AV. Otaczający kontekst definiuje, czym są słowa Jahwe i jaki jest cel Jego zachowania.” [1]

Pomińmy niezasadne asercje o „zachowywaniu Pisma Świętego tylko w języku angielskim” skupmy się na sednie problemu. White, opierając się o gramatyczną zasadę zgodności liczby i rodzaju zaimka i rzeczownika dowodzi, że Słowa (r. żeński) nie mogą być tym, co zachowuje Bóg, ponieważ zaimek „ich” jest rodzaju męskiego, a najbliższym referentem będą ubodzy.
.

Obalenie asercji

White oraz jemu podobni albo celowo, albo w ignorancji, pomijają wiele argumentów. Rozważmy je.
.

Gramatyka

Zaczniemy od prostego studium językowego. Poniższy rysunek ukazuje formy gramatyczne zaimków osobowych w języku hebrajskim.

Zwróćmy uwagę na zasadniczą różnicę między hebrajskim a polskim: hebrajskie zaimki „ty” oraz „wy” posiadają dwie formy: osobną dla rodzaju męskiego i żeńskiego. W języku polskim jest tylko jedna forma. Tak więc mówiąc „ty, wy” do podmiotów rodzaju męskiego użyjemy odpowiednio słów „ata” o raz „atem”. Podobnie w rodzaju żeńskim będą to zaimki „at” oraz „aten”

Naszym punktem zainteresowania będzie zaimek rodzaju męskiego liczby mnogiej „atem”. Zgodnie z hebrajską gramatyką, obok zwrotu do grupy rodzaju męskiego, używany jest także względem grupy mieszanych rodzajów, gdzie występuje przynajmniej jeden podmiot rodzaju męskiego.

„Jeśli chcesz powiedzieć „wy” do grupy mężczyzn lub mieszanej grupy mężczyzn z kilkoma kobietami, wystarczy, że będzie to jeden mężczyzna, aby powstała grupa mężczyzn, użyjesz słowo „atem”„ [2]

 

Ogólna zasada języków fleksyjnych

Jest to zasada gramatyczna obecna w wielu językach stosujących różne rodzaje dla rzeczowników i zaimków. Podobnie jest w języku polskim. Gdy mówimy o grupie mieszanej r. żeńskiego, powiemy „one (r. żeński) poszły do kina”. Natomiast o grupie rodzaju męskiego lub o grupie mieszanych rodzajów powiemy „oni (r. męski) poszli do kina”. Np.

„Tomek, Basia i Kasia to dobrzy przyjaciele. Wczoraj zabrałem ich (r. męski) z kina”.

Tak samo jest w języku greckim. Jest to tzw. konstrukcja zgodna z sensem. Rozważmy Biblijny przykład

2 Jana 1:1 …do wybranej pani i do jej dzieci, których miłuję…
.
ἐκλεκτῇ κυρίᾳ καὶ τοῖς τέκνοις αὐτῆς, οὓς ἐγὼ ἀγαπῶ

  • Względny zaimek to οὕς (które).
    .
  • Jego najbardziej oczywistym poprzednikiem jest τέκνοις (dzieci, r. nijaki l. mnoga).
    .
  • Ale względny zaimek οὕς jest męski w liczbie mnogiej (nie użyto zaimka względnego τά r. nijaki. l. mnoga) .

Jest tak, ponieważ w rzeczywistości istnieje podwójny referent, jeden żeński, κυρίᾳ (pani) i jeden nijaki τεκνοις (dzieci). Dlatego Jan używa domyślnego rodzaju męskiego. [3]
.

Zasada do zapamiętania

W języku hebrajskim, w przypadku odniesienia do grupy o mieszanych rodzajach, gdzie przynajmniej jeden referent jest rodzaju męskiego, należy konsekwentnie użyć zaimka rodzaju męskiego.

W języku greckim wystarczy, aby grupa odniesienia była rodzaju mieszanego (nawet bez występującego w niej podmiotu r. męskiego, np. same kobiety i dzieci), aby wymóc na nas użycie zaimka rodzaju męskiego..

Zasadę tą znajdziemy użytą np. w tekście Genesis

1 Mojż. 1:27 Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boga go stworzył; mężczyzną (זָכָ֥ר zakar – rodzaj męski) i kobietą (וּנְקֵבָ֖ה unekevah – rodzaj żeńśki) stworzył ich  (אֹתָֽם otam – ich rodzaj męski)

Ponieważ w mieszanej grupie ludzi znajdował się jeden mężczyzna, użyty został zaimek rodzaju męskiego „ich” (אֹתָֽם otam). Gdyby grupa nie posiadała przedstawiciela rodzaju męskiego, zdanie brzmiałoby stworzył je ( אותן otan)
.

Dalsza analiza

Zmieńmy nieco zdanie z Księgi Genesis. Jak brzmiałoby zdanie i jakiego zaimka musielibyśmy użyć, chcąc przekazać treść o uratowaniu przez Boga mieszanej grupy pobożnych mężczyzn i kobiet?

Uratował Bóg ludzkość od złego pokolenia, jako pobożnych mężczyzn i kobiety zachował ich

Mamy tutaj dwa podmioty: mężczyzn (rodzaju męskiego) i kobiety (rodzaju żeńskiego). Zaimek takiego zdania będzie rodzaju męskiego (אֹתָֽם otam), choć oczywiste jest, że w grupie znajdowały się pobożne kobiety, uratowane, czy też zachowane przez Boga od tego złego pokolenia. Zdanie obejmuje swoim zakresem obie grupy: tak mężczyzn, jak i kobiety.

Zmieńmy to zdanie jeszcze raz, używając tym razem języka Psalmu 12

Oto ubodzy nędzarze. Oto Słowo Pana. Ty Panie, zachowasz ich.

Konieczną inferencją powyższego jest twierdzenie, że Bóg zachowa ich, czyli ubogich nędzarzy i Słowa.
.

Aplikacja

Spójrzmy teraz na nasz pierwotny tekst stosując do egezegezy poznaną przez nas zasadę.

Psalm 12:5-7
.
5. Ze względu na ucisk ubogich (עֲנִיִּים֮ anijhim – przymiotnik l. mnogiej r. męskiego) i jęk nędzarzy (אֶבְי֫וֹנִ֥ים ebjownim – rzeczownik l. mnogiej r. męskiego) teraz powstanę – mówi PAN – zapewnię bezpieczeństwo temu, na kogo zastawiają sidła.

6. Słowa (אִֽמֲר֣וֹת imarowt – rzeczownik r. żeńskiego) PANA to słowa czyste jak srebro wypróbowane w ziemnym tyglu, siedmiokrotnie oczyszczone.

7. Ty, PANIE, zachowasz ich (תִּשְׁמְרֵ֑ם tiśmarem – czasownik trzeciej osoby r. męskiego), będziesz ich strzegł od tego pokolenia aż na wieki.

Gramatycznie zauważamy tutaj grupę mieszaną, złożoną z podmiotów rodzaju męskiego (ubodzy, nędzarze) oraz rodzaju żeńskiego (Słowa Pana). Ponadto rozpatrując Psalm 12 musimy zwracać uwagę na jego logiczną strukturę.

  • Przesłanka 1: Bóg z całą pewnością zapewni bezpieczeństwo dla nędzarzy i ubogich, o czym informuje nas werset 5.
    .
  • Przesłanka 2: Środkiem do tego celu są Słowa Pana, które są czyste i wypróbowane, takie jest twierdzenie wersetu 6

Mamy dwie przesłanki, z których wynika  jedno twierdzenie kategoryczne. Bóg zachowa nędzarzy i ubogich przez swoje czyste i wypróbowane Słowo. Bóg zatem, aby zapewnić bezpieczeństwo podmiotom określonym w pierwszej przesłance (nędzarze i ubodzy), stosuje do tego celu narzędzie (słowo). Mówiąc „zachowasz ich” tekst odnosi się do obu przesłanek: ubogich nędzarzy i Słów Pana.

David Kimchi, żyjący w latach 1160 -1235 rabin, interpretator Pisma znawca gramatyki hebrajskiej słusznie zauważa:

„nie są oni swoimi własnymi strażnikami, ale Bóg jest ich strażnikiem; strzeże ich swoją mocą i swoim Synem, w którego rękach się znajdują i który jest w stanie uchronić ich przed upadkiem; On chroni ich przed całkowitym i ostatecznym upadkiem; przed panowaniem i potępiającą mocą grzechu, przed pożarciem przez szatana i przed złem świata: a psalmista miał powody, by w to wierzyć, z powodu miłości Boga do nich, Jego przymierza z nimi i obietnic bezpieczeństwa i zbawienia, które im złożył; [4]

Żydowski rabin miał rację. Bóg zachowuje swój lud mocą Syna, Logosu. Zachowuje przez obietnice spisanego Słowa Bożego.

Analogia Scriptura

Pismo jasno ukazuję zasadę zachowania ludzi przez Słowo. Nowy Testament jest bardzo precyzyjny w tej kwestii. W Pierwszym Liście Piotra czytamy o zachowaniu ludu Bożego przez moc Bożą, celem jest osiągnięcie zbawienia a instrumentem wiara:

1 Piotra 1:5 Którzy jesteście strzeżeni mocą Boga przez wiarę ku zbawieniu, przygotowanemu do objawienia się w czasie ostatecznym.

Mówiąc o instrumencie, przez który Bóg strzeże swój lud, jest wiara w Słowo Boże. Wiara zatem jest subiektywnym przekonaniem co do obiektywnej prawdy Ewangelii, która gdy głoszona, staje się gruntem, na którym Duch Święty odradza grzesznika. Odrodzenie następuje ze względu na niezniszczalne Słowo Boże, które trwa na wieki, zatem jest czyste, doskonałe, niezmienne.

1 Piotra 1:23 Będąc odrodzeni nie z nasienia zniszczalnego, ale z niezniszczalnego, przez słowo Boże, które jest żywe i trwa na wieki.

Z drugiej strony, gdyby Bóg obiecał zapewnić bezpieczeństwo ubogim nędzarzom, zachowując ich, gdyby Bóg obiecał odrodzić wybranych, strzec ich aż do samego końca, ale nie zachowując w czystości swojego Słowa, cel nie mógłby zostać osiągnięty, ponieważ środek do jego osiągnięcia (Słowa Pana) mogłyby zostać zanieczyszczone. Ponownie czytamy, że uświęcenie, a zatem zachowanie ludu Bożego, odbywa się przez Słowo Boże, które jest prawdą. Nie można być uświęconym przez zanieczyszczone Słowo!

Jan 17:17 Uświęć ich w twojej prawdzie. Twoje słowo jest prawdą.

Struktura logiczna zdania

6. Słowa PANA to słowa czyste jak srebro wypróbowane w ziemnym tyglu, siedmiokrotnie oczyszczone. 7. Ty, PANIE, zachowasz ich, będziesz ich strzegł od tego pokolenia aż na wieki.

Pierwszym rzucającym się w oczy związkiem będzie użycie hebrajskiego słowa יְהוָ֑ה Jahwe (PAN) zarówno w odniesieniu do „słów”, jak i procesu „zachowania”. Tak jak Słowa należą do Pana, tak też Pan jest odpowiedzialny za zachowanie tego, co do Niego należy.

Drugim wyraźnym związkiem między wersetami 6-7 jest frazeologia

  • wypróbowane, werset 6
  • siedmiokrotnie oczyszczone, werset 6
  • zachowane, werset 7
  • strzeżone, werset 7

Wszystkie cztery czasowniki są ze sobą w jasnej relacji. Proces zachowania i strzeżenia odbywa się przez oczyszczanie i wypróbowanie. Srebro oczyszcza się w tyglu z wszelkich zanieczyszczeń. Dlatego Słowa Pana są czyste, gdyż są wypróbowane „w ogniu”. Ilustracja odnosi nas do prób zniekształcenia i zanieczyszczenia Słowa, stąd koniecznym jest proces oczyszczenia, zaś liczba 7 odnosi nas do kompletności tego procesu. Słowo Pana jest doskonale oczyszczone przez Pana. Jest doskonale oczyszczane.
.

Złe pokolenia

Ze względu na podstępne działania złych pokoleń, Stary Testament (czyli hebrajska Biblia, Tanach) był narażony na różne wpływy polityczne, religijne i kulturowe, które mogły prowadzić do prób modyfikacji, reinterpretacji lub wypaczenia tekstów. Poniższa lista ukazuje zarys działania złych pokoleń działających przed narodzinami Chrystusa:

Okres działalności Złe pokolenie Forma ingerencji / zagrożenia Motywacja Źródła / Znaczenie
XIII w. p.n.e. Egipscy kapłani / magowie (legendy) Opór wobec objawienia, magia Obrona politeizmu Midrasze, Księga Wyjścia (Jannes i Jambres)
XIII–VI w. p.n.e. Grupy kananejskie / kult Baala Synkretyzm, idolatria Utrzymanie własnych religii Sędziowie, 1 Królów – konflikty religijne, ofiary z dzieci
XIII–V w. p.n.e. Ludy Moabu, Ammonu, Edomu (legendy i Biblia) Wrogość wobec Prawa, obce kultury religijne Polityczna i religijna rywalizacja Opisani jako przeciwnicy duchowi i fizyczni Izraela (np. Balaam, Balak – Lb 22–24)
X w. p.n.e. Król Jeroboam I Alternatywny system religijny (złote cielce) Oderwanie od Judei i Świątyni 1 Krl 12: „Nowa religia” w Dan i Betel – zafałszowanie kultu
IX w. p.n.e. Prorocy Aszery i Baala Fałszywe nauki, kult nieczystości Pogańska religia pałacowa Eliasz walczył z nimi na górze Karmel (1 Krl 18)
IX w. p.n.e. Królowa Izebel Wspieranie proroków Baala, eliminacja proroków JHWH Zhellenizowany/fenicjański wpływ religijny Postać symboliczna w Biblii (1 Krl, Apokalipsa jako archetyp bałwochwalstwa)
VII w. p.n.e. Król Manasses Wprowadzenie kultu obcych bogów do Świątyni Skrajna idolatria 2 Krn 33 – najbardziej potępiony król Judy
VIII–V w. p.n.e. Fałszywi prorocy (zbiorczo) Przekręcanie proroctw, demoralizacja Popularność, władza Jeremiasz 23, Ezechiel 13, Micheasz
VI w. p.n.e. Astrologowie i czarownicy Babilonu Konkurencja religijna w niewoli Podważanie autorytetu Boga Izraela Księga Daniela: astrologowie vs. Daniel
VI w. p.n.e. Zorobabel (legendy perskie) Podejrzewany o sprzyjanie Persom Współpraca polityczna Talmud i Midrasze wspominają o jego niejednoznacznej roli
V w. p.n.e. Kapłani skorumpowani za czasów Ezdrasza i Nehemiasza Małżeństwa mieszane, opór wobec reformy Interesy lokalne Nehemiasz 13 – część kapłanów nie chciała podporządkować się Prawu
V–IV w. p.n.e. Tobiasz i Sanballat (z Amona i Samarii) Próby wpływu na kult i Świątynię Polityczna kontrola nad Judeą Nehemiasz 6, 13 – przeciwnicy odbudowy murów i reform religijnych
Od V w. p.n.e. Samarytanie Stworzenie własnej wersji Tory Teologiczna odrębność Pięcioksiąg Samarytański – różni się w ok. 6 000 miejsc od tekstu masoreckiego
IV–II w. p.n.e. Apikorsim (legendy filozoficzne) Kpina z objawienia, racjonalizm Filozofia hellenistyczna Termin rabiniczny dla herezji; utożsamiani z epikurejczykami
ok. 175–164 p.n.e. Antioch IV Epifanes / Seleucydzi Zakaz Prawa, profanacja Świątyni, palenie zwojów Hellenizacja i centralizacja religii I i II Księga Machabejska – największe przedchrześcijańskie prześladowania
III–I w. p.n.e. Esseńczycy / Qumran / Nauczyciel Sprawiedliwości Ręczne kopiowanie, komentarze, zmienione wersje Oczyszczenie religii, oczekiwanie na mesjasza Rękopisy z Qumran: alternatywne wersje Księgi Izajasza, Psalmów, Henocha, Jubileuszy
II–I w. p.n.e. „Synowie ciemności” (symboliczni wrogowie) Opozycja wobec ludu Bożego Odstępstwo, zdeprawowana religia Opisy w Zwoju Wojny z Qumran – uosabiają zepsute siły w Izraelu
II w. p.n.e. – I w. n.e. Saduceusze Odrzucenie proroków i pism Konserwatyzm i interesy kapłanów Kanon ograniczony tylko do Tory, brak wiary w zmartwychwstanie
I w. p.n.e. Herodianie i prorzymskie elity (późne) Oportunizm religijny, współpraca z poganami Władza polityczna, utrzymanie Świątyni Nie bezpośrednia zmiana tekstu, ale zmiana duchowego kierunku judaizmu

Od czasu Mojżesza aż do Chrystusa szatan nieustannie próbował wypaczyć lub całkowicie zniszczyć Słowo Boga a przez to zniszczyć Boży Kościół. Jednak to przedsięwzięcie było z góry skazane na porażkę, ponieważ Słowa Pana za każdym razem były oczyszczane i zachowane od złego pokolenia. A wraz z nimi zachowany został wybrany Kościół.

Wersety 6 i 7 są w taki sposób ze sobą logicznie związane, że to Pan strzeże swoje Słowo od złego pokolenia, a poprzez Swoje Słowo strzeże Bożych ludzi od niebezpieczeństw ze strony każdego złego pokolenia, które próbuje zniszczyć ubogi lud Boży.

ubogich… nędzarzy… i  Słowa Pana… będziesz ich strzegł od tego pokolenia aż na wieki.

Wnioski

Opatrzność Boża doprowadziła nas do miejsca, w którym stwierdzić musimy z całą stanowczością, że teza racjonalistów, choć pozornie wydaje się spójna logicznie i oparta o zasady gramatyki, nie przechodzi testu. O ile prawdą jest, że zaimek i rzeczownik powinien zgadzać się co do liczby i rodzaju, o tyle jest to prawda w odniesieniu do tekstów izolowanych. Nauczanie o zachowywaniu ich, zawarte w wersecie 7 odnosi się z pewnością do ubogich i nędzarzy wersetu 5, ale pomiędzy tymi dwoma tekstami jest także werset 6, wspominający o Słowach. Wersety 5 i 6 tworzą zatem logiczną, spójną całość, mieszaną grupę różnych rodzajów (męskich i żeńskich).

Dowiedliśmy, że w grupy o mieszanych rodzajach w liczbie mnogiej opisywane są przez męski czasownik / zaimek osobowy liczby mnogiej. Gdy do czynienia mamy z grupą mężczyzn i kobiet, piszemy o nich „zachowasz ich” zamiast „zachowasz je”, pomimo tego, że kobiety są rodzaju żeńskiego.

Tak więc „będziesz ich strzegł, zachowasz ich”, ponieważ oba czasowniki są rodzaju męskiego w liczbie mnogiej, łatwo mogą odnosić się zarówno do „słów” (rodzaju żeńskiego), jak i „biednych” i „nędzarzy” (rodzaju męskiego).

Bóg zachowuje swój lud przez Słowo. Słowo będące środkiem, przez który Bóg zachowuje swój lud, musi być zachowane przez Boga, ponieważ Słowo ma najwyższy priorytet:

Jan 1:1-4 1. Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo. 2. Ono było na początku u Boga. 3. Wszystko przez nie się stało, a bez niego nic się nie stało, co się stało. 4. W nim było życie, a życie było światłością ludzi.

Oto czyste, niezmienne Słowa Życia, przez które Bóg zachowuje swój lud. Oto Ewangelia.

Mimo to w wielu przypisach na dole stron współczesnych tłumaczeń znajdziemy wątpliwości:  „wielu uczonych wątpi w autentyczność tego wersetu…” „najwcześniejsze rękopisy pomijają to…” Racjonaliści jak James White budzą wątpliwości w umyśle czytelnika Pisma Świętego. Jeśli bowiem „te” teksty są kwestionowane (przez wybitnych uczonych!)… co z innymi fragmentami? Być może są inne, o których nie wiemy, być może cała Biblia jest wątpliwa?

A ponieważ wiara opiera się tylko na czymś, co jest pewne (wiara jest pewnością, bez żadnej wątpliwości), nie jest możliwe, aby opierać naszą wiarę na czymkolwiek w Biblii, ponieważ nie ma już żadnej pewności co do jakiegokolwiek tekstu Biblii!

Biada im, ponieważ nie mając pewności co do czystości opatrznościowo zachowania Świętego Tekstu, nie mogą mieć żadnej pewności co do Ewangelii. Jak zauważył Artur Pink, nawet najmniejsze zastrzeżenie co do natchnienia któregokolwiek z fragmentów Pisma Świętego prowadzi na bezdroża błędu a w ostateczności do odrzucenia jego autorytetu:

„Poddaj w wątpliwość dogmat werbalnej inspiracji, a zostaniesz jak statek bez steru na wzburzonym morzu – na łasce każdego wiatru, który wieje. Zaprzecz, że Biblia jest, bez żadnych zastrzeżeń, samym Słowem Bożym, a zostaniesz bez ostatecznego standardu pomiaru i bez żadnego najwyższego autorytetu”. [5]

Choć James White i jego wyznawcy utożsamiają się z Reformacją, w ostateczności podnosząc szereg zastrzeżeń wobec Słowa Bożego, głoszą wbrew Reformacji. Racjonalna „wiara” Jamesa White i jego wyznawców oparta jest o wątpliwości. A to droga na zatracenie

Rzym. 14:23 Lecz kto ma wątpliwości, jeśli je, jest potępiony, bo nie je z wiary. Wszystko bowiem, co nie jest z wiary, jest grzechem.

Ale Pan zachowa swój lud i swoje Słowo od złego pokolenia racjonalistów.

Nauczanie wygłoszone dnia 25.05.2025

Przypisy

[1] James White, Psalm 12:6-7 Does Not Speak of Bible Preservation | King James Only źródło
[2] Gender and Pronouns as Keys to Hebrew Verb Conjugations and Possessive Forms źródło
[3] Greka koine, zaimki względne, źródło
[4] Cytowane w Komentarzu Johna Gilla do Psalmu 12:7
[5] Artur Pink, Difinve Inspriation of the Bible

Zobacz w temacie

 

Print Friendly, PDF & Email